آشنایی با داریوش یکم و اقدامات او پس از سلطنت
داریوش یکم معروف به داریوش بزرگ از برجسته‌ترین شاهان ایران، زاده ۵۵۰ قبل از میلاد است. در دوره او امپراتوری هخامنشی به اوج قدرت رسید. از او آثار تاریخی و کتیبه‌های زیادی بر جای مانده که نشان‌دهنده تثبیت قدرت سیاسی و اقتصادی ایران در عصر اوست.
پیشینه و خانواده داریوش بزرگ
داریوش بزرگ، پسر ویشتاسپ، از خاندان فرعی هخامنشیان برخاسته بود. پدرش ساتراپ پارت بود و جدش ارشام نیز عنوان پادشاهی داشت. داریوش پیش از سلطنت، در زمان حکومت کمبوجیه، فرمانده گارد محافظ شاه بود و او را در لشکرکشی به مصر همراهی می‌کرد. این جایگاه، اعتبار سیاسی و نظامی او را افزایش داد.
مرگ کمبوجیه و آغاز سلطنت داریوش
با مرگ کمبوجیه، پسر کوروش بزرگ، و قتل مردی که بسیاری او را به‌عنوان فرزند کوروش می‌شناختند، شورش‌هایی در سراسر قلمرو هخامنشی شکل گرفت. حکام محلی که تمایل به استقلال داشتند، از این آشفتگی استفاده کردند. در چنین شرایطی، داریوش با حمایت برخی از نجبای پارسی و با تکیه بر مشروعیت نسبی خود، به قدرت رسید و شاهنشاهی را به‌دست گرفت.
ازدواج‌های سیاسی و تحکیم قدرت
داریوش بزرگ برای تثبیت قدرت خود، با دختر کوروش بزرگ ازدواج کرد. او همچنین با چند تن از دختران خاندان‌های بانفوذ پارسی و مادی وصلت نمود. این ازدواج‌ها پیوندهای خویشاوندی میان او و طبقات بالای جامعه ایجاد کرد و باعث شد بسیاری از نخبگان، نسبت به شاه جدید وفادار بمانند.
اقدامات اداری و اصلاحات داریوش
برای بازگرداندن نظم و امنیت به سرزمین‌های شورش‌زده، داریوش یک ساختار اداری منسجم ایجاد کرد. او کشور را به چند ایالت (ساتراپی) تقسیم کرد و برای هر یک، والی تعیین نمود. این تقسیم‌بندی، اداره‌ی سرزمین وسیع هخامنشی را امکان‌پذیرتر کرد.
راه‌سازی و ارتباطات شاهنشاهی
یکی از مهم‌ترین اقدامات داریوش، احداث راه شاهی بود که شهر سارد را به شوش متصل می‌کرد. همچنین مسیری دیگر، بابل را به مصر وصل می‌نمود. این راه‌ها باعث تسهیل در تجارت، جابه‌جایی نیروها و ارتباط مؤثر بین ایالت‌ها شدند.
لشکر جاویدان؛ ارتش همیشگی
داریوش برای حفظ امنیت، لشکری حرفه‌ای و همیشگی با نام «لشکر جاویدان» تشکیل داد. این لشکر شامل ۱۰ هزار سرباز بود و هرگاه یکی از آن‌ها کشته یا مجروح می‌شد، سریعاً جایگزینی برایش تعیین می‌کردند. این ارتش در ابتدا به‌دست کوروش بزرگ پایه‌گذاری شده بود، اما داریوش آن را توسعه و سازمان‌دهی مجدد کرد.
نظام مالیاتی و پولی
برخلاف دوره کوروش و کمبوجیه که نظام مالیاتی مشخصی نداشتند، داریوش برای هر ایالت، مالیات نقدی و جنسی تعیین کرد. او همچنین یک واحد پول رسمی به نام «سکه دریک» ضرب کرد که در سراسر امپراتوری به گردش درآمد. نظام اوزان و مقادیر نیز استاندارد شد تا تبادل اقتصادی آسان‌تر شود.
پروژه‌های عمرانی؛ بازسازی کانال سوئز
در سفر به هند، داریوش متوجه شد که مسیر خشکی بین هند و مصر پرهزینه و دشوار است. به همین دلیل، دستور داد کانال باستانی میان دریای سرخ و رود نیل (امروزه کانال سوئز) را پاک‌سازی و بازگشایی کنند. سه کتیبه از داریوش در این منطقه یافت شده است که یکی از آن‌ها شامل ۱۲ سطر ستایش اهورامزدا و شرح این پروژه است.
بازسازی نیایشگاه‌ها و احترام به مذاهب
داریوش در سنگ‌نوشته بیستون، از بازسازی نیایشگاه‌هایی سخن می‌گوید که گئومات مغ ویران کرده بود. او برای دلجویی از مصری‌ها، به معابد آن‌ها رفت و نیایشگاهی جدید در آمون ساخت. همچنین کاهن بزرگ مصر را که به شوش تبعید شده بود، به کشورش بازگرداند و مورد احترام قرار داد. این اقدامات جایگاه او را در میان مصریان تقویت کرد.
مرگ داریوش بزرگ و آرامگاه او
داریوش پس از یک ماه بیماری، در سال ۴۸۶ پیش از میلاد درگذشت. آرامگاه او در دل کوه رحمت، در محوطه نقش رستم در نزدیکی مرودشت فارس ساخته شد. این مقبره باشکوه، همچنان یادآور عظمت و شکوه شاهنشاه هخامنشی است.
وصیت جالبی از زبان داریوش که آخرین آرزویش هم فقط آن بود، بر کتیبه مزار او حک شده‌است.
(اهورامزدا این کشور را از لشکر دشمن، از خشکسالی و از دروغ پاس دارد.)
