درگذشت اکی بنایی؛ صدای ماندگار ترانههای محلی ایران در ۸۱ سالگی خاموش شد
درگذشت اکی بنایی؛ خواننده و بازیگر نامآشنای موسیقی ایران
اکرم بنایی که با نام هنری اکی بنایی شناخته میشد، از چهرههای ماندگار موسیقی و صحنهی ایران بود که در ۱۱ آبان ۱۴۰۴ در ایالت کالیفرنیای آمریکا چشم از جهان فروبست.
خبر درگذشت این هنرمند برجسته را خواهرش، پوری بنایی، بازیگر سرشناس سینمای پیش از انقلاب، در شبکههای اجتماعی اعلام کرد و نوشت:
«خواهرم، بعدِ تو خنده هم بوی غم میدهد…»
این خبر با واکنش گستردهی هنرمندان، دوستداران موسیقی و کاربران فضای مجازی روبهرو شد. در ادامه، در سایت «سلبریتیها» زندگی، آثار و میراث هنری این صدای ماندگار موسیقی ایران را مرور میکنیم.
زندگینامه اکرم (اکی) بنایی
اکرم بنایی در ۱۴ اردیبهشت ۱۳۲۳ در شهر اراک چشم به جهان گشود. او در خانوادهای هنرمند پرورش یافت؛ خانوادهای که بعدها نامشان با هنر، موسیقی و سینما در ایران گره خورد. خواهرش پوری بنایی از بازیگران مطرح دوران پیش از انقلاب بود و اکی نیز از همان دوران جوانی به دنیای موسیقی علاقهمند شد.
تحصیلات و آغاز مسیر هنری
اکی بنایی از همان نوجوانی به موسیقی سنتی و آواز علاقهمند بود و مدتی در ایران نزد استاد نیداوود، یکی از برجستهترین اساتید آواز ایرانی و استاد قمرالملوک وزیری، تعلیم دید.
او پس از مهاجرت به ایالات متحده آمریکا، در دانشگاههای معتبر آن کشور از جمله دانشگاه مورین سانفرانسیسکو و کنسرواتوار کالیفرنیا تحصیل کرد و موفق به اخذ مدرک دکتری موسیقی شد.
تحصیلات آکادمیک در کنار ریشههای اصیل موسیقی ایرانی، از او خوانندهای ساخت که به زیبایی توانست میان موسیقی محلی، پاپ کلاسیک و نغمههای سنتی پیوندی دلنشین برقرار کند.
فعالیت هنری و آثار ماندگار اکی بنایی
اکی بنایی حرفهی خود را بهطور جدی با خوانندگی آغاز کرد، اما بعدها در تئاتر و سینما نیز فعالیتهایی داشت. با این حال، شهرت اصلی او بهخاطر صدای خاص و اجرای ترانههای محلی ایرانی بود.
ترانههای معروف و محبوب اکی بنایی
در طول دوران فعالیت خود، اکی بنایی دهها ترانهی ماندگار را اجرا کرد که بسیاری از آنها هنوز در میان نسلهای مختلف محبوب هستند. از میان آثار شاخص او میتوان به ترانههای زیر اشاره کرد:
- رشید خان
- گل پامچال
- سبزهرو
- مستم مستم
- امان از این دل
- حرم عاشق
- آقا
- هوای عشق
- هیچکی مثل تو نبود
در این آثار، اکرم بنایی با هنرمندان بزرگی چون محمدعلی امیرجاهد، تورج شعبانخانی، منوچهر چشمآذر و هما میرافشار همکاری داشت.
ترکیب اشعار محلی با آهنگسازیهای نوآورانه و صدای گرم او، باعث شد تا ترانههایش در حافظهی موسیقایی مردم ایران ماندگار شوند.
سبک موسیقی و ویژگی صدای اکی بنایی
اکی بنایی از جمله خوانندگانی بود که با درک عمیق از موسیقی نواحی ایران، توانست ترانههای محلی را با شیوهای مدرن و پاپ کلاسیک اجرا کند.
او در آثارش از دستگاههای موسیقی ایرانی بهره میگرفت و در عین حال، با شناخت از موسیقی غربی و هارمونیهای مدرن، حالوهوای تازهای به این نغمهها میداد.
صدای او ترکیبی از نرمی، غم و لطافت زنانه بود که در عین حال قدرتی خاص در بیان احساسات داشت. ترانههایی مانند «رشید خان» و «سبزهرو» نشان میدهد که اکی بنایی چگونه میتوانست با حفظ اصالت موسیقی محلی، به آن روحی تازه ببخشد.
فعالیت در تئاتر و سینما
اگرچه بخش عمدهی شهرت اکی بنایی در عرصهی موسیقی رقم خورد، اما او در تئاتر و سینمای پیش از انقلاب نیز حضوری قابلتوجه داشت.
او با تشویق خواهرش پوری بنایی به دنیای بازیگری وارد شد و در چند نمایش و فیلم نقشآفرینی کرد. با این حال، تصمیم گرفت تمرکز خود را بر موسیقی بگذارد و خوانندگی را به عنوان مسیر اصلی زندگیاش دنبال کند.
مهاجرت به آمریکا و ادامه فعالیت هنری
پس از انقلاب ۱۳۵۷، بهدلیل ممنوعیت آوازخوانی زنان در ایران، اکی بنایی مانند بسیاری از خوانندگان زن آن دوران، ناچار به ترک وطن شد.
او در لسآنجلس ساکن شد و فعالیتهای هنریاش را در جامعه ایرانیان مقیم آمریکا ادامه داد. علاوه بر اجرای موسیقی و کنسرت، تدریس آواز و موسیقی سنتی ایران را نیز بر عهده گرفت و شاگردان بسیاری تربیت کرد.
در سالهای پایانی عمر، او بیشتر به آموزش و همکاری با گروههای موسیقی ایرانی در آمریکا پرداخت و نقش مهمی در حفظ موسیقی محلی و کلاسیک ایرانی در خارج از کشور داشت.
آثار ماندگار اکی بنایی در حافظه موسیقایی ایران
ترانههای اکی بنایی نهتنها از لحاظ موسیقایی زیبا هستند، بلکه از نظر احساسی و فرهنگی نیز ارزش بالایی دارند. او با تسلط بر لهجهها و نغمههای محلی از نقاط مختلف ایران، پل ارتباطی میان نسلها و مناطق مختلف کشور شد.
در میان آثارش، ترانهی «رشید خان» جایگاه ویژهای دارد. این اثر یکی از محبوبترین ترانههای محلی ایرانی است که اکی با لحنی دلنشین آن را اجرا کرد و به ماندگاری رساند.
همچنین آهنگهایی مانند «گل پامچال» و «مستم مستم» با تنظیمهای خاص و اجرای روحنواز او، به نمادهایی از موسیقی محلی ایران تبدیل شدند.
جایگاه اکی بنایی در تاریخ موسیقی ایران
اکرم بنایی را میتوان در کنار نامهایی چون گوگوش، پوران، الهه و دلکش، از نسل طلایی خوانندگان زن ایران دانست.
او بخشی از تاریخ موسیقی ایران را شکل داد و آثارش بهویژه برای دوستداران موسیقی اصیل ایرانی و محلی، هنوز هم الهامبخش است.
با وجود دوری از وطن، اکی بنایی هرگز ارتباط خود را با فرهنگ ایرانی قطع نکرد و تا پایان عمر، موسیقی ایران را در قلب و آثارش زنده نگه داشت.
او معتقد بود که موسیقی مرز ندارد و تا زمانی که صدای عشق و احساس در دل مردم زنده است، ترانه نیز زنده خواهد ماند.
درگذشت اکی بنایی و واکنشها
در ۱۱ آبان ۱۴۰۴، پوری بنایی در پیامی احساسی در شبکههای اجتماعی خبر درگذشت خواهرش را اعلام کرد. او نوشت:
«خواهرم، بعدِ تو خنده هم بوی غم میدهد… اکی عزیزم، بمیرم برات.»
پس از انتشار این خبر، بسیاری از هنرمندان، از جمله مرتضی برجسته، با پیامهایی از غم و احترام، یاد این هنرمند را گرامی داشتند.
مرتضی برجسته نوشت:
«متأسفانه اکی بنایی هم رفت، این قطار وقتی به حرکت درمیاد، چه شتابان مسیر بیرحم رو طی میکنه.»
کاربران شبکههای اجتماعی نیز با انتشار ویدیوها، عکسها و قطعات موسیقی او، از اکی بنایی به عنوان یکی از صداهای ماندگار موسیقی ایران یاد کردند.
اگرچه هنوز علت دقیق درگذشت او بهطور رسمی اعلام نشده، اما منابع نزدیک به خانوادهاش از کهولت سن به عنوان دلیل اصلی یاد کردهاند.
میراث هنری و تأثیر فرهنگی اکی بنایی
میراث اکی بنایی تنها در صدا و ترانههایش خلاصه نمیشود. او نماد زنی هنرمند، تحصیلکرده و پرتلاش بود که با وجود محدودیتهای زمانه، توانست با عشق به موسیقی زندگی کند.
او با ترکیب سنت و مدرنیته در آثارش، الهامبخش نسلهای بعدی خوانندگان زن ایرانی شد.
ترانههای او همچنان در محافل موسیقی، برنامههای رادیویی قدیمی و شبکههای فارسیزبان پخش میشود و در میان دوستداران موسیقی نوستالژیک، جایگاه ویژهای دارد.
سخن پایانی
اکی بنایی، خوانندهای از دل موسیقی محلی و سنتی ایران، در ۸۱ سالگی از میان ما رفت؛ اما صدایش و آثارش هنوز زندهاند.
او بخشی از تاریخ موسیقی زنان ایران است؛ نسلی که با وجود سختیها، صدای خود را خاموش نکردند و فرهنگ ایرانی را در هر کجای جهان زنده نگه داشتند.
درگذشت اکرم بنایی، یادآور پایان یک دوره از موسیقی ایران است؛ دورهای که در آن عشق، احساس و اصالت در نغمهها جاری بود.
