آشنایی با زندگی شاعر بزرگ شاهنامه فردوسی

ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه، شاعر و حماسه‌سرای ایرانی و نویسنده‌ی شاهنامه است

فردوسی در سال 319 خورشیدی در روستای باژ از توابع بلوک طابران طوس  در دوران حکومت سامانیان به دنیا آمد.

بیوگرافی شاعر بزرگ فردوسی

زادگاه

روستای پاژ (زادگاه فردوسی)، امروزه با نام روستای فاز شناخته می شود. این روستا امروزه در 28 کیلومتری آرامگاه او قرار گرفته است.

اصل ونسب و دین

با توجه به اشاره‌های گذرای فردوسی، معروف است که فردوسی از اصل دهقانان بوده است. دهقانان یک طبقه از دارایی‌داران در دوره‌های پیش از اسلام و سده‌های دوم و سوم هجری بودند . بیشتر به اسلام مشتاق بودند تا مال و جایگاه اجتماعی خود را حفظ کنند و از همین روی به رسوم و سنت‌های نیاکان خود اعتقاد داشتند و سعی می‌کردند در حفظ و ادامه آن‌ها مشارکت داشته باشند. فرزندان دهقانان با احترام به آداب و رسوم ایرانی بزرگ می‌شدند و نگهبانان سنت‌ها و فرهنگ ملی ایران بودند.

فردوسی کودکی و جوانی خود را در دوران حکومت سامانیان گذراند. شاهان سامانی از دوستداران ادب فارسی بودند. فردوسی در روزگار و شهری می‌زیست که داستان‌های کهن ایرانی مورد علاقهٔ همگان بود

بیوگرافی شاعر بزرگ فردوسی

سرودن شاهنامه

شاهنامه، یکی از برجسته‌ترین آثار ادبیات کهن فارسی و اصلی‌ترین اثر فردوسی است که بیش از پنجاه هزار بیت شامل داستان‌های ملی و تاریخی ایران و پهلوانان بزرگ آن است. سرون شاهنامه سی و پنج سال طول کشید و در آغاز، فردوسی از ثروت و دارایی فزاینده‌ای برخوردار بود و برخی از اشخاص مهم علاقه‌مند به تاریخ  وی را حمایت می‌کردند. اما به تدریج، وضعیت مالی فردوسی دگرگون و فقیر شد.

حکیم ابولقاسم فردوسی سی و پنج سال را صرف سرودن این اثر ماندگار کرد. و آن را به سلطان محمود غزنوی که تازه به سلطنت رسیده بود، برای دریافت پاداش اهدا نمود.

خلف وعده سلطان محمود غزنوی

در ابتدا سلطان محمود، به فردوسی وعده   شصت هزار دینار داد. اما او  فقط شصت هزار درم یعنی یک دهم از مبلغی که قول داده ، برای فردوسی فرستاد که او را ناراحت کرد.

علت پیمان شکنی سلطان محمود این بود که فردوسی پیرو مذهب تشیع بود و اشعار زیادی در ستایش یزدان سروده  اما سلطان محمود پیرو مذهب تسنن بود. حکیم ابوالقاسم فردوسی به دلیل رنجش خود از غزنین پایتخت غزنویان خارج و به زادگاه خود بازگشت.

سلطان محمود پس از مدتی از کارش پشیمان شد . دستور داد تا شصت هزار دینار به طوس برده  و به فردوسی اهدا شود؛ اما زمانی که هدیه به طوس رسید، او از دنیا رفته بود.

خانواده

اطلاعات درباره زندگی فردوسی تا قبل از نگارش شاهنامه به طور کامل در دست نیست.

تنها اطلاعاتی که داریم این است که پسر او متولد سال ۳۵۹ ه‍.ق  است، بنابراین فردوسی باید قبل از سال ۳۵۸ ه‍.ق ازدواج کرده باشد.

همسر فردوسی

اطلاعاتی درباره همسر فردوسی موجود نیست. تحقیقاتی نشان داده‌اند که زن به نامی که در آغاز داستان «بیژن و مَنیژه» ذکر شده، ممکن است همسر فردوسی باشد و احتمالاً یک زن فرهیخته  که از خانواده‌ای دهقان‌نژاد بود.  مهارت چنگ‌نوازی  داشت .

بیوگرافی شاعر بزرگ فردوسی

پسر فردوسی در سن ۳۷ سالگی و زمانی که فردوسی ۶۷ ساله بود، در سال ۳۹۶ ه‍.ق درگذشت. فردوسی از پیشی‌گرفتن پسر بر پدر ناراضی بود و از خداوند آمرزش برای فرزندش خواستار شد.

از فردوسی تنها یک دختر به جای مانده بود و پاداش شاهنامه را برای جهاز او می‌خواست. اما پس از مرگ فردوسی، دختر او این پاداش را نپذیرفت.

نوشتن شاهنامه 

آغاز سرودن بر اساس شاهنامه ابومنصوری از زمان سی سالگی فردوسی معمولاً باور می‌شود. اما با توجه به استعدادهای فردوسی ، می‌توان این را نیز درک کرد که او در جوانی نیز شعر می‌سرود. شاید قسمت‌هایی از شاهنامه را در همان زمان و بر اساس داستان‌های قدیمی که در فرهنگ گفتاری مردم وجود داشتند، آغاز کرده.

از بین داستان‌هایی که فرض می‌شود در دوران جوانی او بازگو شده است . می‌توان به داستان‌هایی از شاهنامه مانند “چند پادشاهی نخست”، “بیژن و منیژه”، “رستم و اسفندیار”، “رستم و سهراب”، “داستان اَکْوانِ دیو” و “داستان سیاوش” اشاره کرد.

بخش های شاهنامه 

شاهنامه سه بخش کلی دارد که سه دوره اساطیری، پهلوانی و تاریخی را شامل می شود.فردوسی در شاهنامه شرح احوال، پیروزی ها، شکست ها و دلاوری های ایرانیان از کهن ترین دوران یعنی نخستین پادشاه جهان کیومرث تا سرنگونی دولت ساسانی به دست تازیان را آورده.بنابراین اهمیت شاهنامه تنها به دلیل وجهه ادبی این اثر نیست؛ بلکه می توان این اثر را شناسنامه ای مکتوب از اجداد ایرانیان نامید.

در شاهنامه داستان های مستقلی مانند داستان زال و رودابه، رستم و سهراب، بیژن و منیژه، بیژن و گرازان، کرم هفتواد و … نیز وجود دارند که مستقیما به سیر تاریخی مربوط نمی شوند. در سراسر کتاب شاهنامه، نیک و بد، خیر و شر و حق و باطل، نبردی دائمی دارند و قهرمانان و افسانه های ملی ایران، در اشعار شاهنامه، دوباره متولد می شوند و نبرد با بدخویی و فساد را آغاز می کنند.

در شاهنامه عشق نیز وجود دارد؛ گرچه فردوسی برای توصیف عشق نیز هم چنان زبان حماسی را انتخاب می کند. موسیقی کلام فردوسی، انتخاب مناسب وزن و قافیه ها، انواع صنایع ادبی در شاهنامه آن را به یک اثر بی بدیل تبدیل نموده است.

درون مایه شاهنامه

درون مایه شاهنامه بر اساس آزادخواهی و آزادگی مردم ایران است و پهلوانان شاهنامه در جنگ دائمی برای مطالبه آزادی و آزادگی هستند.

به نظر می‌رسد که دقیقی به دستور شاه سامانی نظم کار شاهنامه را آغاز کرده بود. از این رو، فردوسی تصمیم گرفت به بخارا، پایتخت سامانیان، سفر کند تا هم ادامه کار را از شاه سامانی دریافت کند و هم از پشتیبانی مالی او بهره‌مند شود . همچنین از نسخه شاهنامه منثور ابومنصور محمد بن عبدالرزاق که در کتابخانه دربار سامانی نگهداری می‌شد، استفاده کند. اما بعد از اینکه یکی از همشهریانش، محمد لشکری، دست‌نویسی این منبع را به او ارائه کرد، او تصمیم گرفت کار را در شهر خود آغاز کند. در ابتدا، او از پشتیبانی مالی امیرک منصور، فرزند ابومنصور محمد بن عبدالرزاق، بهره برد. اما این دوران زود به پایان رسید و با فوت منصور، پایان یافت.

پایان سرودن شاهنامه

سرانجام، در سال ۳۸۴ ه‍. ق، او شاهنامه را به پایان رساند، سه سال پیش از برتخت‌نشستنِ محمود. این ویرایش نخستین اثر بود و پس از حدود شانزده سال، فردوسی سعی کرد آن را پرمایه‌تر و پیراسته‌تر کند. این سالها هم زمان، با برافتادن سامانیان  و برآمدن سلطان محمود غزنوی بود.  ویرایش نخست، ستایش محمود وجود نداشت و به نظر می‌رسد که این ویرایش ممکن است به نام امیرک منصور باشد. در سال ۳۹۴ ه‍.ق، در شصت و پنج سالگی، فردوسی تصمیم گرفت شاهنامه را به سلطان محمود اهدا کند و ویرایش جدیدی از آن آغاز کند.  ویرایش دوم، بخش‌های مربوط به پادشاهی ساسانیان را تکمیل کرد و پایان این ویرایش در ۲۵ اسفند سال ۴۰۰ ه‍.ق، در هفتاد و یک سالگی او بود.

به گزارش عروضی، علی دِیلَم شاهنامه را در هفت دفتر نوشت و فردوسی همراه بودلف آن را به دربار غزنه نزد سلطان محمود برد. در آنجا با کمک احمد بن حسن میمندی، وزیر سلطان، شاهنامه به سلطان محمود ارائه شد. اما به دلیل بدگویی حسودان و باور مذهبی فردوسی، محمود این اثر را نپسندید و ارزشی برای آن قائل نشد.

از این رویداد تا پایان زندگانی، فردوسی بخش‌های دیگری نیز به شاهنامه افزود که بیشتر در گله و انتقاد از محمود و تلخ‌کامیِ سراینده از اوضاع زمانه بوده‌است.

هجونامه

سرودهٔ دیگری که از فردوسی دانسته شده‌است هجونامه‌ای در نکوهش سلطان محمود است.  به گفتار نظامی عروضی صد بیت بوده و شش بیت از آن به‌جای مانده‌است.

بیوگرافی شاعر بزرگ فردوسی

آرامگاه فردوسی

فردوسی در سال 416 هجری قمری از دنیا رفت . مرگ او در دورانی سخت و در شرایط نابه سامان مالی بوده است. پیکر فردوسی را در حیاط خانه خودش دفن کردند. زیرا در آن زمان دفن مسلمانان شیعه در قبرستان توس ممنوع بود.بنابراین با دفن فردوسی در قبرستان توس ممانعت شد.

یکی از حاکمان محلی غزنویان، بنایی در محل مقبره فردوسی ساخت که به تدریج این آرامگاه ویران شد. در طی سال های 1307 تا 1313 رضا شاه پهلوی دستور داد بنای آرامگاه فردوسی را کامل بازسازی کردند . هم زمان با آیین هزاره فردوسی از بنای جدید آرامگاه فردوسی رونمایی شد. کار تکمیل طراحی آرامگاه در سال 1348 و به دست هوشنگ سیحون، معمار برجسته ایرانی انجام شد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا