
**استر: بانوی یهودی در دربار هخامنشی و قهرمان کتاب مقدس
نام و ریشهشناسی
استر (به عبری: אְֶסתֵּר) دختری یهودی و قهرمان کتاب استر است که در تبعید و شهر شوش زندگی میکرد. نام او برگرفته از واژه سومری و بابلی «اشتوره» یا «ایشتار» به معنای ستاره است. برخی معتقدند این نام ریشهای فارسی داشته و از واژههای ستاره یا اختر گرفته شده است. همچنین، احتمال دارد این نام به ستاره زهره، که در یونانی اَستر نامیده میشود، اشاره داشته باشد. در عبری، استر به معنای «پوشانده شدن» است و این معنا به مخفی کردن دین و قومیت او اشاره دارد.
خاستگاه و خانواده
استر دختر ابیهیل و از تبار قبیله بنیامین بود. او در کودکی یتیم شد و پسرعمویش مردخای سرپرستی او را بر عهده گرفت. به نام عبری «هدسه» نیز شناخته میشد که به معنای درخت مورد است.
انتخاب بهعنوان ملکه
در زمان پادشاهی اخشورش (خشایارشا)، پادشاه هخامنشی، ملکه وشتی به دلیل سرپیچی از دستور شاه عزل شد. شاه تصمیم گرفت دختری جدید را بهعنوان ملکه برگزیند . دختران زیباروی از سراسر امپراتوری به قصر آمدند. استر که دختری یتیم و یهودی بود، بهعنوان ملکه انتخاب شد. او طبق توصیه مردخای، قومیت خود را مخفی نگه داشت.
مردخای و کشف توطئه
مردخای، پسرعموی استر، توطئهای را که دو خواجهسرای دربار علیه شاه ترتیب داده بودند، کشف کرد و این موضوع باعث ارتقای مقام او شد.
ماجرای هامان و نجات یهودیان
هامان، وزیر اخشورش، که از یهودیان نفرت داشت، تصمیم به نابودی آنان گرفت. استر با دعوت از شاه و هامان به دو مهمانی، توانست نقشه هامان را برملا کند. شاه که از این توطئه خشمگین شده بود، دستور اعدام هامان را صادر کرد. پس از آن، استر با حکم شاه توانست دشمنان یهودیان را شکست دهد. در این ماجرا، ۷۷ هزار تن از مخالفان یهودیان کشته شدند.
ریشهها و ارتباطات تاریخی
برخی منابع، استر را ایرانیالاصل دانسته و آشنایی او با قوانین، آدابورسوم، و زبان دوره هخامنشی را شواهدی بر این ادعا میدانند. کتاب استر، علاوه بر اشاره به شخصیتهای تاریخی مانند اخشورش (خشایارشا)، دارای جزئیات دقیقی از آداب دربار هخامنشی است که بر اعتبار این روایت میافزاید.
شباهتها با اساطیر و دیگر روایات
در برخی روایات، تجلی یافتهای از الهه ایشتار یا آناهیتا است. او همچون شهرزاد در «هزار و یک شب»، با زیرکی و درایت توانست مانع از نابودی مردم شود.
کتاب استر و جایگاه آن در تاریخ
کتاب استر، بخشی از کتاب مقدس عهد عتیق، روایتگر سرنوشت یهودیان در دوره حاکمیت اخشورش است. تاریخ نگارش آن مشخص نیست، اما برخی آن را به دوره سقوط هخامنشیان و آغاز حکومت اشکانیان نسبت دادهاند. نویسنده این کتاب بهدرستی مشخص نیست، اما برخی مردخای را نویسنده آن میدانند.
ارتباط با تاریخ ایران
یهودیان در سال ۵۹۷ پیش از میلاد توسط بختالنصر به اسیر شدند. پس از سقوط بابل به دست کوروش بزرگ، بسیاری از آنان به ایران مهاجرت کردند. کوروش بهعنوان منجی یهودیان شناخته میشود و منشور آزادی او امکان بازگشت یهودیان به اورشلیم را فراهم کرد.
ابهامات تاریخی
در منابع تاریخی، از شخصیتی به نام وشتی یا ازدواج خشایارشا با استر یاد نشده است. همسر خشایارشا، آمستریس، دختر اُتانِس نام بردند. این ابهامات، پذیرش روایت کتاب استر را برای برخی تاریخنگاران دشوار کرده است.